Niezwykłość ziemi radłowskiej
Osoby zainteresowane tradycją i kulturą ziemi radłowskiej powinny skierować swe kroki do ratuszowej biblioteki. Tu w zaciszu gminnej książnicy sięgnąć po dzieła, dokumenty świadczące o bogatej przeszłości i sławnych postaciach związanych z naszą ziemią urodzeniem, pracą, bądź edukacją. W Czytelni im. Franciszka Gawełka, radłowianina, znakomitego etnografa i etnologa, twórcy m.in. niezastąpionego dzieła „Bibliografii ludoznawstwa polskiego”, można odnaleźć ślady nieznanej przeszłości. Na jednej ze ścian umieszczono kopię obrazu „Szkice z Radłowa” z roku 1898, który czekał na odkrycie 120 lat. To płótno autorstwa grupy krakowskich malarzy bawiących w radłowskim pałacu, wśród których znalazł się Ludwik de Laveaux – malarz, najwybitniejszy polski modernista pochodzenia francuskiego, jego obrazy osiągają dziś rekordowe ceny na światowych aukcjach sztuki.
Franciszek Habura (1843-1921), świetny pedagog, filolog, literat, poeta, tłumacz literatury klasycznej, publicysta i społecznik galicyjski. Inicjator wielu tarnowskich przedsięwzięć o charakterze kulturalnym, w ostatnich dwóch dekadach XIX wieku. Urodził się w „naszej” Woli Radłowskiej, w rodzinie chłopskiej. W tamtym okresie był nielicznym synem chłopskim z tych okolic, który ukończył Uniwersytet Jagielloński. Poeta, świetny mówca, autor wierszowanego toastu na cześć wizyty w Tarnowie w roku 1882 Heleny Modrzejewskiej, wybitnej polskiej aktorki.
O radłowskim pochodzeniu znanej rzeźbiarki Ludwiki Nitschowej, autorki m.in. „Syrenki warszawskiej”, praktycznie zapomniano w naszym środowisku. Końcem 2005 roku natrafiono w bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego na jej biogram i ślad radłowski, który potwierdza wpis w parafialnej księdze urodzin z 1889 roku. Upamiętniono tę wybitną polską rzeźbiarkę, urodzoną w naszym Radłowie, tworząc Galerię jej imienia, w której prezentowane są prace lokalnych i regionalnych twórców.
Na uwagę zasługuje też radłowska fara pw. św. Jana Chrzciciela i wspaniale zachowana tablica erekcyjna z 1337 r., cudownie ocalała ze zgliszcz I wojny światowej. W najstarszej części kościoła znajdują się dwa obrazy Zofii Stryjeńskiej, wybitnie utalentowanej polskiej malarki. Są liczne epitafia poświęcone zasłużonym proboszczom i księżom w tym najsłynniejszemu – kard. Stanisławowi Hozjuszowi, który był kandydatem na tron papieski. Urokliwie prezentuje się przykościelna kapliczka z kamienną figurą Chrystusa Frasobliwego z 1663 roku. W niewielkiej odległości od niej odsłonięto 19.10.2008 r. pomnik Jana Pawła II autorstwa prof. Czesława Dźwigaja. Nieszablonowa sylwetka papieża jeszcze bardziej podkreśla charakter tego miejsca, którym u progu XX wieku zachwycał się dr Gawełek. Godzi się nadto wspomnieć o unikatowym zespole pałacowo-folwarcznym z XIX wieku i zabytkowym spichlerzu z 1640 r., uznawanym za unikatowe dzieło ciesielskiej sztuki. Atrakcją na skalę Polski jest znakomicie zachowany gotycki słup graniczny z 1450 r. znajdujący się w Biskupicach Radłowskich. W Zabawie natomiast znajduje się Sanktuarium bł. Karoliny Kózki, a w Wał-Rudzie jej dom rodzinny, mauzoleum oraz droga męczeństwa. W niedalekiej odległości, gdzie rozpościerają się malownicze łąki, w pobliżu terenów lądowiska „Motyl”, jest miejsce upamiętniające brawurową akcję żołnierzy AK, znaną pod kryptonimem „III Most”. W tym rejonie nocą z 25 na 26 lipca 1944 r. zostały przesłane drogą lotniczą elementy pocisku rakietowego wraz z analizami technicznymi i raportami opisującymi próby rakiet V-2, opracowanymi przez grupę naukowców z Politechniki Warszawskiej.
Obecnie, minione wydarzenia to głównie temat rodzinnych wspomnień i historycznych poszukiwań. Mieszkańcom Radłowa początku XXI wieku przodkowie zostawili w spadku pokaźny dorobek. Piękne i majestatyczne mury radłowskiej fary milczą, choć w jej zakamarkach drzemie historia i pamięć postaci z przeszłości: duchownych, dziedziców, poetów i literatów, kupców, rzemieślników, członków władz gminy i urzędów oraz zwykłych jej mieszkańców. Ziemię radłowską utrwalili w swojej twórczości wybitni i znani jej przedstawiciele: Franciszek Ziejka, Franciszek Gawełek, Franciszek Habura, Jan Dąb-Kocioł, Henryk Worcell, Helena Urbanik, Janusz Nowak, a także autorzy pierwszej historycznej monografii ziemi radłowskiej – Józef Wałaszek i Kazimierz Duś, księża z Biskupic Radłowskich. Sumą tych wszystkich opracowań, które można uznać za lokalne preludia wydawnicze, jest wydana profesjonalna monografia Radłowa i gminy radłowskiej. W tej „wielkiej księdze Radłowa”, czytelnik znajdzie fascynującą panoramę dziejów radłowskiej ziemi.
Fot. Zbigniew Marcinkowski
